Schooltrauma

Ieder kind heeft een aantal basisbehoeften waaraan moet worden voldaan:

• Veilig voelen

• In verbinding zijn, erbij horen

• Autonomie, vrijheid

• Leren vanuit enthousiasme

​

Veilig voelen

Veilig voelen houdt in dat je gezien wordt in wie je bent, dat je gehoord wordt in wat je verteld, dat je begrepen wordt in wat je nodig hebt en dat je voelt dat er van je wordt gehouden.

​

De reden dat creatief denkende hoogbegaafde kinderen zich niet veilig voelen, is onder andere omdat zij niet voldoen aan het beeld en de verwachtingen die mensen van hoogbegaafde kinderen hebben. Zij worden vaak niet eens als hoogbegaafd herkend (of getest), waardoor hun behoefte om hun leerhonger op een niet-schoolse manier te stillen niet wordt begrepen. Ook hun associatieve denken, creatieve en afwijkende ideeën en hun drang om af te wijken van wat ‘moet’, worden vaak niet gezien of erkend.

​

In verbinding zijn, erbij horen

Kinderen die wèl te eten en te drinken krijgen maar niet met een ander mens in verbinding zijn sterven. In verbinding zijn met een ander en jezelf is dus een essentiële basis om gezond en in leven te blijven. Daarnaast is het gevoel dat je deel uitmaakt van een geheel, bijvoorbeeld een klas, noodzakelijk om je goed te kunnen ontwikkelen. 

​​

Naar schatting is slechts 3% van de mensen hoogbegaafd. Creatief denkende hoogbegaafde kinderen maken dus deel uit van die 3%. De kans dat zij zichzelf in een ander herkennen, is daarmee niet heel groot. Jezelf in een ander herkennen, jezelf in de ander weerspiegeld zien (spiegelneuronen), is echter wel noodzakelijk om het gevoel te hebben dat je ergens bij hoort. De meeste kinderen benoemen dat zij zich ‘anders’ voelen dan de rest.

Komt daar nog eens bij dat de mensen om je heen verwachtingen van je hebben waaraan je niet kunt voldoen – of dat je zelfs wordt afgewezen om wie je bent – dan wordt de verbinding met die ander steeds fragieler.

Kinderen die voortdurend op de gang worden gezet, uit de klas worden gehaald om ‘bijgespijkerd’ te worden, of niet meer hele dagen naar school mogen komen, verliezen langzaam het vertrouwen. In de ander én in zichzelf.

Als iedereen mij een lastig en vervelend kind vindt, en ik blijkbaar te dom ben om iets te leren, dan verbreek ik het contact wel.

Dan vlucht ik in mijn eigen veilige wereld: het scherm.
Daar oordeelt niemand.
Daar verwacht niemand iets van mij.
Daar mag ik gewoon zijn wie ik ben.

 

Autonomie

De behoefte aan autonomie en de vrijheid om je eigen keuzes te maken is noodzakelijk om de verbinding met jezelf niet te verliezen. Je behoudt de controle wanneer je je eigen beslissingen kunt maken en je de dingen en je leven op jouw manier vorm kunt geven. Controleverlies is de belangrijkste oorzaak voor het ontwikkelen van trauma. 

​

Wanneer je een creatief brein hebt, en je 101 ideeën hebt en overal mogelijkheden ziet, dan voelt een vaste methode, een vaste manier van werken, een norm en een vast systeem als een te strak harnas. Kinderen omschrijven het zelf vaak als een gevangenis.

Je moet doen wat de ander zegt, op de manier zoals de ander het zegt, en in de volgorde waarop de ander het zegt. Daarin ontbreekt elke vorm van vrijheid om je creatieve denken en handelen ruimte te geven.

Die ontdekkingsdrang, die behoefte om dingen uit te proberen, zit diep verankerd in deze kinderen en hun brein. Wanneer er geen ruimte is, en je zelfs wordt afgerekend of bestraft op je 'anders' zijn, dan wordt niet alleen je autonomie je ontnomen, maar raak je ook beschadigd in één van de meest essentiële basisbehoeften die je als mens hebt.

​

Leren vanuit enthousiasme

Wanneer je kunt leren vanuit enthousiasme kost het je geen moeite. Je wordt geraakt in je diepste verlangen om te ontdekken, onderzoeken en ervaren. Dat gaat vanzelf. Je raakt nieuwsgierig naar iets, wordt er enthousiast van en je maakt je de nieuw opgedane kennis eigen omdat het je interesseert. Alles waar je zelf enthousiast van wordt heeft betekenis voor je, anders zou je je er niet zomaar mee willen verbinden en zou je eerst het nut ervan in willen zien. 

 

Enthousiasme is de motor van al het leren.
Wordt die motor niet gevoed, dan begint hij te haperen.

Wanneer je de hele dag dingen moet doen waar je niet enthousiast van wordt,
op een manier die je niet enthousiast maakt,
omringd door mensen die je niet inspireren,
dan komt die motor tot stilstand.

Het ontbreekt je dan letterlijk aan voeding.

Wordt dit gebrek aan de juiste voeding nergens anders aangevuld,
dan sta je stil.
Dan staat je ontwikkeling stil.
En dan ontbreekt de wil om nog iets te leren,
omdat je je nergens meer aan op kunt laden.

​

​

Trauma ontstaat niet alleen bij grote heftige gebeurtenissen zoals oorlog, misbruik e.d, maar ook als je gedurende langere tijd niet krijgt wat je nodig hebt en er niet aan je basisbehoeften wordt voldaan. 

​

Wat zie je bij het kind hiervan terug?

​

In verreweg de meeste gevallen zie je dat kinderen zich steeds meer gaan verzetten tegen school. School is een niet-passende, onveilige plek geworden omdat het kind niet wordt gezien in wie hij/zij is en niet krijgt wat het nodig heeft. Daarnaast zijn er een aantal duidelijke signalen die met name zichtbaar worden in het gedrag.

​

Aanpassen

'Ze is zo'n fijn kind in de klas! Daarvan wil ik er wel 25' hoor je de leerkracht vaak zeggen. Het zijn de kinderen die zich enorm aanpassen en vaak ook pleasegedrag vertonen. Zij willen het iedereen naar de zin maken maar geven zoveel dat zij steeds meer uitgeput raken. Regelmatig zijn het ook de kinderen die zich op school voorbeeldig gedragen maar waar thuis de onmacht,  uitputting en frustratie er in volle hevigheid uitkomt.

​

De strijd aan gaan

Er zijn kinderen die zich weigeren aan te passen en de strijd aan gaan. Bij een gebrek aan 'gezien worden' zorgen zij er op een andere manier wel voor dat zij worden gezien. Heftige woede-uitbarstingen, brutaal en clownesk gedrag zijn hier o.a de kenmerken van.

 

Niets meer doen

Een deel van de creatief denkende hoogbegaafde kinderen doen op school uiteindelijk niets meer. Zij weigeren aan het werk te gaan en komen niet meer tot leren. Niet zelden vertonen zij dan wel 'storend' gedrag waardoor de verbinding vanuit de leerkracht met het kind verbroken wordt omdat het kind op de gang wordt gezet of het de toegang tot de pauze of de klas wordt ontzegd.

​

Zelfbepalend gedrag

Bij kinderen met trauma zie je steeds sterker wordend zelfbepalend gedrag. Deze kinderen willen alles bepalen; wat er wanneer wel of niet gebeurt, wat er gegeten wordt, wanneer er gegamed wordt etc. 

Andere gezinsleden lopen vaak op eieren omdat er bij de minste of geringste ongewenste verandering een ontploffing plaatsvindt. 

​

Fysieke onverklaarbare klachten

Buikpijn, hoofdpijn, overgeven, veel ziek zijn, het zijn vaak de eerste klachten die ouders waarnemen bij hun kind. Het zijn echter belangrijke signalen dat er veel meer aan de hand is dan alleen geen zin in school.

​

Angsten

Niet meer alleen willen zijn, niet meer alleen willen slapen, nergens meer naartoe willen, nergens meer aan durven beginnen. Angsten die toenemen naarmate het trauma groter wordt.

​

Niet meer ontspannen

Kinderen met trauma staan altijd 'aan'. Niet in de zin van dat zij ergens van 'aan' gaan, maar wel dat zij dusdanig veel druk en stress ervaren dat zij niet meer tot ontspanning kunnen komen. Dat zie je o.a terug in een heel gespannen lijf, maar ook in een overvol hoofd dat nooit uitgaat wat tot slaapproblemen kan leiden. 

​

Samenvatting kenmerken trauma:

​​​​

Uitingen van Vechten/ vluchten:

Boosheid, agressie, hyperactiviteit, onrust, snel gefrustreerd/geïrriteerd zijn, onrust, weinig focus hebben, slecht slapen, schreeuwen, angst, extreme reacties (ook bij veranderingen), niet willen meewerken, doelbewust tegenwerken ( of geluiden maken), verslavingsgedrag (gamen) uitstellen, ontwijken, weigeren.

​

Bevriezen:

Uit contact gaan, niet reageren, passiviteit, teveel in het hoofd zitten (geen contact voelen met het lichaam), piekeren, blokkeren, dagdromen, hulpeloos opstellen, niet in beweging komen, leeg, lusteloos, schuldig voelen, zichzelf dingen verwijten, flauw vallen, selectief mutisme, zelf mutilatie (zelfbeschadiging).

​

Aanpassen:

Pleasen, jezelf wegcijferen, volledig aanpassen, onderpresteren.

​

Gevolgen voor het brein

​Trauma zet zich vast in je lichaam. Het autonome zenuwstelsel blijft voortdurend gespannen en het cortisolgehalte blijft hoog. Dat betekent dat

kinderen niet meer tot ontspanning komen, slechter gaan slapen en ontvlambaar zijn. Trauma heeft gevolgen voor je brein. De prefrontale cortex, het voorste gedeelte in je brein, waar o.a de cognitieve en executieve functies gezeteld zijn, krimpt bij trauma. Dat betekent dat kinderen moeite hebben met leren, uitdagingen ondervinden in het gebruik van de cognitieve en executieve functies en zij moeite hebben met het nemen van besluiten of het maken van keuzes. 

​

Niet tot leren komen, de leerhonger niet kunnen stillen, 'anders' zijn en er niet bijhoren, afgezonderd en afgewezen worden maken dat het kind nog meer het gevoel krijgt dat het de controle ( autonomie) verliest. Hoe groter het gevoel van controleverlies is, hoe meer het kind uit contact gaat. Zowel met de omgeving, als met zichzelf. Als je niet meer in contact bent met jezelf zul je ook niet de verbinding met een vreemde aan willen gaan. Je kind in deze fase naar een traumatherapeut sturen heeft dan ook weinig zin. Het zal het trauma alleen maar groter maken omdat het kind wederom het gevoel heeft dat het niet wordt gezien en begrepen. De wereld voelt al zo onveilig, geef me dan niet ook nog meer het gevoel dat er van alles mis is met mij.

​

Wat dan wel?

Je zult, na het lezen van dit verhaal, misschien denken dat je kind dus getraumatiseerd blijft omdat er geen passend onderwijs is. Niets is minder waar. Ook binnen een niet passend onderwijssysteem kunnen deze kinderen gedijen mits zij zelf eigenaar worden van hun eigen leer-en ontwikkelproces. 

​

Eigenaar worden van je eigen leer-en ontwikkelproces kan echter alleen als:

• Je je veilig voelt.

• Je in verbinding bent met jezelf en je omgeving

• Je je autonomie weer voelt.

• Je je motor van enthousiasme weer draaiende hebt gekregen.

• Je jezelf begrijpt waarin je anders bent dan de anderen.

• Je de (denk) vaardigheden ontwikkeld hebt om je staande te houden binnen het systeem.

​

Om de verbinding weer aan te gaan met jezelf en je omgeving zul je je eerst veilig genoeg moeten voelen. Er is geen veiligere plek voor het kind dan bij jou. Een kind dat trauma opgelopen heeft wil vaak bij de ouders slapen om die verbinding, zelfs in de nacht, te kunnen blijven voelen. Jouw kind vertrouwt erop dat jij hem helpen zal. Zelfs als jij nu niet weet hoe je dat zou moeten doen. 

​

Iedere ouder, ook jij, kan die basis weer herstellen. Samen met je kind. Zelfs als je kind nu al bijna niks meer wil. Zelfs als je weinig energie en tijd hebt. Het goede nieuws is: dat is makkelijker en leuker dan je denkt!

​

Om dat te kunnen doen is er wel eerst een besluit nodig: 

Ben je bereid jouw kind, zoals het ooit was, weer te willen zien? Ben je bereid je verwachtingen en overtuigingen los te laten?

​

Om je te helpen bij dit besluit laat ik nu eerst je kind aan het woord:​

​